Epiloog: wat is duurzaam eten?

“Duurzaamheid is zorgen voor jezelf, voor anderen en voor de aarde”, zo meldde een collega mij zijn definitie. Met dat in mijn achterhoofd startte ik op 3 oktober een bezinningsperiode van 40 dagen. Ik wilde kijken of ik in een relatief korte tijd een omslag kon maken in mijn denken over duurzaam eten. Nu is natuurlijk de grote vraag: is dat ook gelukt? Ja, is het korte antwoord. Het lange verhaal is dat ik een transformatie heb doorgemaakt in de manier waarop ik tegen eten en tegen duurzaamheid aankijk. En die transformatie is hopelijk blijvend. Ik heb zo veel meer besef gekregen van ons eten dat ik me niet kan voorstellen dat ik terug ga vallen in oude, onduurzame gewoontes. En dit vind ik eigenlijk vele malen relevanter dan de vraag of alles wat ik in die 40 dagen heb gegeten ook op alle vlakken ‘duurzaam’ te noemen was.

Dag 40: de finale

De veertigste dag van mijn voedsel-campagne stond niet geheel in het teken van voedsel. Het was de Dag van de Duurzaamheid. Op meer dan 2000 plekken in Nederland hebben zeker 60.000 mensen zich beziggehouden met duurzaamheid. Voor Urgenda was ik ‘tour-captain’ van een deel van de Elektrische Elfstedentocht die van start ging in Helmond. Die ochtend vertrokken vanaf zeven plaatsen in Nederland diverse elektrische karavaans. Anne Marie Rakhorst gaf in Helmond om 10.30 uur het startsein voor de tour met een snerpende toeter, op het moment dat een kleine stoet van vijf elektrische auto’s richting Rosmalen vertrok. Hier vond in het Autotron een bijeenkomst plaats over duurzaam vervoer, waar ook staatssecretaris Bleeker en ondernemer Ruud Koornstra hun opwachting maakten.

Dineren met Youth Food Movement

Dag 39: over vis en verantwoordelijkheid

Waar ligt eigenlijk de verantwoordelijkheid voor duurzaam voedsel? Bij de consument? Bij de producent? Of bij de supermarkt? Heeft de overheid nog een rol? Ik heb helaas geen sluitend antwoord op die vraag, maar hij moet wel gesteld worden. Het hebben van verantwoordelijkheid nodigt namelijk uit tot het weloverwogen nemen van beslissingen, zo heb ik afgelopen vrijdag ervaren. Bij de Culinaire Werkplaats kreeg ik een fles wijn en een briefje om het aantal genoten glazen op te schrijven. Je eerste – wat kinderachtige – neiging is dan een lekkere grote bel in te schenken. Maar dat doe je niet. Je hebt namelijk het vertrouwen gekregen van de eigenaar en wilt hem niet duperen. Dus ga je trouwhartig de grootte van je glas afwegen tegen de totale inhoud van de fles en probeert er dan eerlijk 1/5 of 1/6 uit te schenken. Was het bij alle keuzes maar zo eenduidig als met die wijn. Toen ik vandaag op jacht ging naar duurzame vis raakte ik er totaal in verstrikt.

Dag 38: over Almere en de voedsel-elite

Donderdag is het de Dag van de Duurzaamheid. Met duizenden georganiseerde en individuele activiteiten vieren mensen op allerlei plekken in Nederland dat duurzaamheid leeft. Dat geen kabinet of financiële crisis ons ervan kan weerhouden vrolijk door te gaan met de samenleving duurzamer te maken. Eenvoudigweg omdat het leuk is, bevrediging geeft dingen buiten de gebaande paden om zelf te organiseren en er soms ook geld aan te verdienen is. Almere speelt een klein beetje een hoofdrol in dit hele spektakel. Hier komen meer dan 100 elektrische auto’s bijeen die vanaf allerlei plekken in een soort Elektrische Elfstedentocht die ochtend gaan rijden. ’s Avonds voegen zich daar nog wat invloedrijke types bij uit de Trouw duurzame top 100 voor een diner dat Urgenda met de Youth Food Movement organiseert. Alle reden dus voor mij om alvast het culinaire gehalte van Almere te verkennen. En waar kan dat beter dan bij ‘eetschrijver’ Gerrit-Jan Groothedde thuis?

Duurzaam culinair tafelen bij Eetschrijver

Dag 37: over varkens en verbindingen

Is het eten van vlees een doodzonde jegens het milieu, de mensheid of de dierenwereld? Of is het de gewoonste zaak van de wereld en zijn veehouders gewoon ondernemers die aan een marktvraag voldoen? Dit ongeveer is de discussie tussen de dierenactivisten aan de ene kant en de vleeseters en vleesproducenten aan de andere kant. Ik ben de eerste om ervoor te pleiten dat het wel allemaal wat minder mag en dat er nog heel wat duurzaamheidsslagen in de veehouderij te maken zijn. Maar ten aanzien van het eten van vlees heb ik een redelijk pragmatisch standpunt. Hoewel ik ruim 20 jaar van mijn leven vegetarisch heb doorgebracht, ben ik nooit tegen het doden van dieren voor menselijke consumptie geweest. Sterker nog, ik ben weer af en toe vlees gaan eten toen ik naast een zorgboerderij woonde waar ik dag in dag uit kon zien dat de beesten een goed leven hadden. Die herkenbaarheid is voor mij tamelijk essentieel. Henk de Lange, varkenshouder uit Dedemsvaart, heeft dit en nog een heel aantal dingen goed begrepen. “Pigs just want to have fun”, is op zijn muur te lezen.

Varkenshouder Henk de Lange

Gelukkige biggetjes

Dag 36: over eten en gewoontes

Toen ik 36 dagen geleden aan dit eet-avontuur begon, had ik geen idee wat me te wachten stond. Of het überhaupt mogelijk was: 40 dagen duurzaam eten. En of ik dan nog plezier zou beleven aan mijn dagelijkse kost. Dat is me 100% meegevallen. Ook al leg je jezelf beperkingen van enige aard op, dan nog groeit er voldoende voedzaams en lekkers om je buikje meer dan rond te eten. Hoewel ik mijn ‘eindconclusies’ nog een klein beetje opspaar, wil ik al wel een paar noties met jullie delen. Ten eerste kan ik iedereen zo’n bezinningsperiode op eten aanraden. Hoewel mijn leven verre van rustig was, heb ik geleerd over mijn eten na te denken. Dat alleen al, dat je niet alles klakkeloos in je supermarktkarretje smijt, is winst. Vooral de maaltijden thuis, met groenten van de stadsboerderij en uit het seizoen vond ik afgelopen weken buitengewoon smakelijk.  

Dag 35: over de kunst van echt eten

Dat eten over emotie en liefde gaat, dat wist ik natuurlijk wel. Maar dat een bord met smaken me zo bij de strot grijpt dat ik er tranen van in mijn ogen krijg, dat had ik nog niet eerder meegemaakt. Het gebeurde me vrijdag bij de Culinaire Werkplaats in Amsterdam, waar ik at met Alexandra Besel (Fabulous Food Festival). De eigenaars, Eric Meursing en Marjolein Wintjes hadden rondom de eetherinneringen en recepten van vegan-queen Lisette Kreischer een hele avond samengesteld. Niet letterlijk door haar recepten te koken, daar zijn ze te eigengereid voor, maar door aan de hand van Lisettes recepten en herinneringen een menu samen te stellen. Op de manier waarop zij het aanpakten ging het voedsel met verhaal en al rechtstreeks je hart binnen en heel veel later kwam het pas via je mond in je maag terecht. Ik weet niet hoe ik het beter kan opschrijven.

Ecofabulous Eetinspiratie

Dag 34: goed nieuws in de catering

Mijn beeld over cateraars is ernstig gekleurd door ervaringen in het verleden van smakeloze fabriekssalades, aangelengde soep uit een pakje, per stuk verpakt broodbeleg en cateringmensen zélf die nog net weten hoe ze de friteuse moeten aanzetten. Ik was dus aangenaam verrast toen ik gisteren mijn opwachting maakte bij Berenschot in Utrecht, waar het bedrijf Vitam de catering verzorgt. Duurzaam is misschien niet een kreet die de lading helemaal dekt, maar de focus op echt eten, verse producten uit de streek en het seizoen en het feit dat er door koks gewoon lekker gekookt wordt, vond ik een forse stap in de goede richting. Ik zou in ieder geval als ik Berenschotter was nooit meer een thuis gesmeerde boterham meenemen.

Lunch bij Berenschot met Vitam catering

Dag 33: over transparantie en vertrouwen

Een van de wonderlijke dingen van deze campagne is dat ik overal kan binnenwandelen, mensen het hemd van het lijf vraag, foto’s neem en een filmpje schiet. Kennelijk vertrouwt iedereen er maar op dat ik het goed met ze voor heb, want niemand vraagt mij tot op heden of ze vooraf mijn teksten mogen zien. En dat vertrouwen dat mij geschonken is, wil ik op mijn beurt ook niet beschamen. Voor het bedrijf Eosta, groothandel in biologische en Fairtrade groenten en fruit, is het logisch. “Met de mogelijkheden van internet ligt alle informatie sowieso op straat, dat moet je helemaal niet willen controleren”, zegt Michael Wilde, marketingmanager van Eosta. “Bovendien willen wij volkomen transparant zijn, naar klanten en leveranciers toe. Wij hebben helemaal niets te verbergen.” Die transparantie is inderdaad het eerste dat mij opvalt bij binnenkomst. In een grote open ruimte wordt in wel vijf talen door elkaar druk getelefoneerd met telers en supermarkten overal ter wereld. De erboven gelegen verdieping, waar directie, marketing en nog wat lange termijn strategen huizen, heeft een open verbinding met de benedenverdieping. Er zijn alleen wat glazen wanden die, indien gewenst, voor de nodige privacy kunnen zorgen.